Batının İslam Krizi

Batının İslam Krizi

Sahasında otorite olan Ortadoğu tarihçisi Bernard Lewis’in kaleminden çıkan eser, objektif ve ilginç bilgiler içermersine karşın, isminde bir ön yargı barındırıyor: Kriz İslâm’ın değil, ama belki İslâmı temsil eden bazı müslümanların krizi. Günümüzde İslâm dünyasının maalesef içinde bulunduğu durumuna ilişkin, dışardan bakan bir gözlemcinin aklından geçebilecek cümlelerden muhtemelen en “hafifi”, kitaba ismini veren bu cümle olsa gerek.

Bazı yazarların dile getirdiği şekilde İslâm’ın dönen güncel dünyaya aidiyeti gibi ilkel felsefi bir tartışma yerine, İslâm’ın doğuşundan günümüze oldukça hızlı bir özetle gelerek, İslâm’la anılan toplumlar, devletler ve kurumlar ve bunların duruşları üzerine, bazılarını belki de daha önce duymadığımız ayrıntılarıyla beraber yazıyor.

Mesela, 1980-1988 İran-Irak savaşında, düzenli orduya yol açmak için mayın tarlalarından geçen İranlı çocuk askerlerin varlığından kaç kişi haberdardır? Veya 1967’deki İsrail işgalinden bu yana (kitabın yayın tarihi 2003) Filistinde 7 Üniversite kurulduğunu?

Yazar “İslâm ölü ve yoksul ruhlara hayat ve anlam vermiştir…” derken, yine “İslâm’ın temel metinlerinden hiçbiri terörizme ya da cinayete onay vermez…” cümlesini okurken, resmin bütününü göreceği ümidini taşıyorsunuz; sonrasında ama “Çoğu Müslüman fundamentalist ve terörist değildir ama günümüz teröristlerinin çoğu Müslüman’dır” satırları, soğuk savaşın son bulmasıyla  “Batı” nın yeniden üretip tanımladığı, kötülüğün menşei “Doğu” ya, bu yeni ve kullanışlı antiteze bakışın tekerrür duvarını zihninizde yükseltiyor.

Cana, mala kıyanların etnik kökeni ve kendini tanımlamaları üzerinden tasnif oluşturan bu kolonyal dil, sorunlu bir dildir ve mevcut sorunların doğru tanımlanması anlamında yapısal bir katkı sunamamıştır. Öte yandan bu, ötekileştirilen ve gerçekleştirilecek amaçlar doğrultusunda da maalesef hamuruna kolayca şekil verilebilen bir mensubiyet için yeni bir üslup da değildir, bu anlamda, kendini bu mensubiyet üzerinden tanımlayan okuyucu için bir alınganlık da söz konusu olmamalıdır.

Lewis’in bu eseri, güncel oryantalist yazarlar arasındaki ağırlığı da göz önünde bulundurulursa, Batı-Doğu, Terörizm, Ortadoğu gibi günümüzün güncel konularına bir arkaplan tutması anlamında okunması gerekli bir kitap.