Güncellenmiş Faiz Dersi
Faiz Nedir Nasıl Hesaplanır?
Faiz Nedir?
Piyasa açısından bakarsak faizi, tasarruf sahibinin, tasarrufunu,
ihtiyacı olana belirli süre için kullandırmasının karşılığı olarak
aldığı bedel olarak tanımlayabiliriz. Ekonomi bilimi açısından faiz iki
farklı biçimde tanımlanır: (1) Bir borç anlaşmasının satışı sonrasında
elde edilen getiri miktarı, (2) Üretim amaçlı olarak kullanılan
sermayenin getiri oranı.
Faiz Hesapları
Basit Faiz: Belirli bir dönem için yatırılan mevduatın o dönem
sonunda kazandığı faiz getirine basit faiz deniyor. Basit faiz getirisi
şöyle bir formülle hesaplanıyor:
Basit Faiz = Anapara x Faiz Oranı x Süre
Bir yıl vade ve yüzde 8,0 (= 0,08) faiz oranıyla 10.000 TL mevduat
yatırdığımızı düşünürsek basit faiz getirisi şöyle hesaplanır:
Basit Faiz Getirisi = 10.000 x 0,08 x 1 = 800 TL
Bileşik Faiz: Geçmiş dönem faizinin de anaparaya eklenmesiyle yeni
dönemde elde edilen faiz getirisine bileşik faiz deniyor. 10.000 TL’nin
aylık % 0,8 faizle bir yıl sonunda ne kadar faiz getirdiğini aşağıdaki
tablo yardımıyla şöyle hesaplayabiliriz:
Anapara (TL) Aylar Anapara + Faiz
10.000 1 10.080
2 10.161
1 + Aylık Faiz 3 10.242
1,008 4 10.324
5 10.406
6 10.490
7 10.574
8 10.658
9 10.743
10 10.829
11 10.916
12 11.003
12'nci ay sonundaki anapara + faiz toplamını başlangıçtaki
anaparayla kıyaslarsak (( 11.003 - 10.000) / 10.000 =) yıllık bileşik
faiz oranını yaklaşık olarak 10 olarak hesaplamış oluruz.
Nominal Faiz: Bankaların mevduata uygulayacaklarını açıkladıkları
faiz nominal faizdir. Örneğin bir banka 1 yıl vadeli mevduata yüzde 8,0
faiz vereceğini açıklamışsa bu nominal faizdir. Net Nominal Faiz:
Bankaların açıkladıkları nominal faizden vade sonunda gelir vergisi
stopajı yapılır. Mevduat sahibinin eline geçen faiz getirisi bu
kesintiden sonraki tutardır. Buna net nominal faiz diyoruz. Türkiye’de
mevduat faizlerine vadeye göre değişen gelir vergisi stopajı
uygulanıyor. Bir yıl vadeyle yatırılan mevduata % 12 gelir vergisi
stopajı söz konusu oluyor. Bir bankaya yüzde 8,0 nominal faizle bir
yıllığına 10.000 TL yatıran bir kişinin net nominal faiz getirisi şöyle
hesaplanacaktır:
10.000 x 0,08 = 800 TL
800 - (800 x 0.12) = 704 TL
Ya da net nominal faiz oranını hesaplamak istersek:
0,080 – (0,080 x 0,12) = 0,0704 yani yaklaşık olarak yüzde 7.
Reel Faiz: Nominal faizden enflasyonun etkisinin giderilmesi yoluyla
hesaplanan faizdir. Bir anlamda dönem sonunda ele geçecek olan faizin
satınalma gücündeki değişimden arındırılmasıyla hesaplanmış faiz
demektir. Burada hesaba katılması gereken enflasyon oranı paranın
yatırıldığı anda geçerli olan enflasyon oranı değil dönem sonunda
geçerli olması beklenen enflasyon oranıdır. Buna “beklenen enflasyon”
deniyor.
Bu hesaplama piyasada genellikle nominal faizden enflasyon etkisi
arındırılarak yapılıyor. Oysa doğrusu net nominal faizden enflasyonu
arındırarak hesaplama yapılmasıdır.
Reel faiz şöyle bir formülle hesaplanır:
Reel faiz = (1 + Net Nominal Faiz) / (1 + Beklenen Enflasyon) -1
Bir kişinin bankaya yüzde 8,0 nominal faizle bir yıl vadeyle 10.000
TL yatırdığını, paranın yatırıldığı tarihte 12 aylık enflasyon oranının
(TÜFE) yüzde 8 olduğunu ve bir yıllık vadenin sonunda bu oranın yüzde
7,5 (0,075) olmasının beklendiğini düşünelim. Söz konusu yüzde 8,0
oranındaki nominal faiz oranından yüzde 12 stopajı düşersek net nominal
faiz oranı yüzde 7 olarak bulunur. Bu durumda reel faiz hesabı şöyle
yapılır:
Reel Faiz = (1 + 0,07) / (1 + 0,075) – 1 = - 0,00465 yani yaklaşık olarak eksi yüzde 0,5.
Bu örnekte reel faiz eksi çıkmıştır. Oysa hesaplamayı piyasanın
yaptığı gibi nominal faiz (yani stopaj öncesi oran) üzerinden yapsaydık:
Reel Faiz = (1 + 0,08) / (1 + 0,075) – 1 = artı yüzde 0,5 olarak bulacaktık.
Reel faizi hesaplarken doğru olan nominal faizi değil net nominal
faizi esas almaktır. Çünkü gelir vergisi stopajı tasarruf sahibinin
eline geçen tutarı azaltır.
Faiz Çeşitleri
Banka Faizleri
Bankaların uyguladığı faizler başlıca iki gruba ayrılıyor: Mevduat
faizi, kredi faizi. Mevduat faizi: Bankalarda mevduat hesabı açtırıp da
bu hesaba para yatırırsanız alacağınız faizin adı mevduat faizidir.
Vadelerine göre sınıflandırırsak iki türlü mevduat vardır: Vadesiz
mevduat, vadeli mevduat. Bankalar ilkine faiz vermiyor, ikincisine ise
miktara ve vadeye göre değişen oranlarda faiz veriyorlar. Bankalar,
şubeye gitmeden açılan ve adına e-mevduat denilen mevduat hesaplarını
desteklemek için genellikle bu hesaplara biraz daha yüksek faiz
veriyorlar. Türkiye’de vadeli mevduatın ağırlığı (toplam mevduatın %
87s’i) ortalama 1-3 ay arası vadeye sahiptir. Bu aralıkta vadeler için
de günümüzdeki faiz ortalama olarak oranı yıllık % 7,5 dolayındadır. Bu
faiz nominal faizdir. Nominal faiz oranı; görünürdeki faiz demektir. 6
aya kadar vadeli mevduat hesabından elde edilen faizden % 15 gelir
vergisi stopajı yapılıyor. Bu durumda ele geçen üzerinde hesaplarsak
gerçek faiz oranı yaklaşık olarak % 6,4’e geliyor. Gerçek faiz oranı;
nominal faizden stopaj yoluyla kesilen gelir vergisi düşülerek
hesaplanan faizdir. Bunların dışında bankalar ticari mevduat adı altında
kurumlardan da mevduat kabul eder ve faiz öderler. Kredi faizi;
bankaların açtıkları kredilere uyguladıkları faizlere verilen addır.
Bankaların çeşitli adlar altında farklı kesimlere açtıkları krediler söz
konusudur. Bunları; kurumsal/ticari krediler, kobi kredileri ve
bireysel krediler (tüketici kredileri ve kredi kartları) olarak
sınıflandırmak mümkün. Tüketici kredileri de başlıca taşıt kredileri,
konut kredileri ve diğer krediler olarak üçe ayrılıyor. Kredilerin her
birinin faiz oranı farklıdır. Bugün için tüketici kredileri için
ortalama olarak % 1,3 dolayında aylık ortalama faiz oranından söz
etmemiz mümkündür. Ticari faiz oranları ise kurumlara göre farklı
oranlar taşıyabilmektedir.
Tahvil ve Bono (DİBS) Faizleri ve Gösterge Faiz
Hazine, kamu kesimi açıklarını kapatmak ve geçmiş yıllardan gelen
anapara ve faiz borçlarını ödeyebilmek için iç ve dış borçlanma
yapmaktadır. İç borçlanmayı Devlet Tahvili (vadesi 1 yıl ve daha uzun
kağıtlar) ya da Hazine Bonosu (vadesi 1 yıldan kısa kağıtlar) ile
yapmaktadır. Bu borçlanma kağıtlarının hepsine Devlet İç Borçlanma
Senetleri (DİBS) adı verilmektedir. Hazine iç borçlanmayı ağırlıklı
olarak ihale yöntemiyle yapmakta ve faiz de bu ihalelerde
belirlenmektedir. Hazinenin iç borçlanma ihalelerinde belirlenen faize
DİBS faizi Hazine Faizi adı veriliyor. DİBS’leri ihale sırasında yani
birinci elden bankalar alıyorlar. Bankalar daha sonra bu kağıtları
piyasada satıyorlar. Böylece piyasada bir ikinci el fiyatı ve faizi
oluşuyor. Gösterge faiz; Vadesine 2 yıl kalmış olan ve 3 ayda bir kupon
ödemeli olan alım satım olarak çok işlem gören Devlet Tahvilinin ikincil
piyasadaki faizine verilen addır. Bugün için gösterge faiz TRT130515T11
numaralı Devlet tahvilinin faizidir ve oranı % 9,25’dir. Bu faiz, pek
çok işlem için referans olarak alındığı için adına gösterge faiz
deniyor.
TCMB’nın Faizleri
Bir hafta vadeli repo işlemlerine uygulanan faiz (politika faizi):
TCMB, 1 hafta vade ile repo ihalesi açıyor, bankalar ellerindeki tahvil
ve bonoları TCMB’ye verip karşılığında para alıyorlar ve vade sonunda
parayı iade edip kağıtlarını geri alıyorlar. TCMB bu araçla banka ve
finans kurumlarının piyasada uyguladığı faiz oranlarını, bankalardan
alınan kredilerin miktarını, hisse senedi ve döviz gibi varlıkların
fiyatlarını etkileyebiliyor. Bu işleme uygulanan faiz oranı bugün
itibariyle yıllık % 4,50. Gecelik işlemlerde uygulanan faiz (gecelik
faiz, fonlama faizi): TCMB’nin, hesaplarını kapatabilmek için gecelik
olarak borç almak ya da ellerinde kalan paraları gecelik olarak borç
vermek isteyen bankalara uyguladığı faize bu adlar veriliyor. Piyasada
gecelik faizlerin oluşturduğu açıklığa “faiz koridoru” buradan giderek
bu faizlere “koridor faizi” de deniyor. TCMB, bu yolla ikincil piyasada
oluşan kısa vadeli faiz oranlarını, döviz kurlarını ve kredilerin büyüme
hızını etkileyebiliyor. TCMB’nin gecelik borç almada uyguladığı faiz
oranı bugün için yıllık % 3,5, gecelik borç vermede uyguladığı faiz
oranı yıllık yüzde 6,5 (piyasa yapıcısı bankalara repo karşılığı % 6.)
Geç likidite penceresi faizi: Hesaplarını kapatmak ya da ellerinde
bulunan parayı borç vermek için son ana kadar bekleyen bankalara
uygulanan caydırıcı faiz oranlarını kapsayan bir uygulamadır. Bu
uygulamada saat 16.00 ile 17.00 arasında TCMB’ye gecelik borç vermek
isteyenlere bugün için yıllık % 0, gecelik olarak TCMB’den borç almak
isteyenlere yıllık % 9,5 faiz uygulanıyor.
Ak Blog SEO
4349759590016280108Ak Blog SEO - Google SEO Eğitimleri Dokümanları
En çok okunanlar
Kategoriler
https://www.akblog.net www.akblog.net
akblog.net
0 Yorum
AK Blog SEO
Read. Think. Exercise (Oku. Düşün. Uygula.)