Uyuz nedir Neden olur Belirtileri tedavisi

Uyuz nedir? Neden olur? Belirtileri ve tedavisi

Uyuz nedir Neden olur Belirtileri tedavisi

Uyuz küçük bir akar türünün neden olduğu bir cilt hastalığıdır. El, koltuk altı, karın, parmak aralarında kaşıntı ve döküntüye neden olur. Dünya genelinde oldukça yaygın halk sağlığı sorunu olan uyuza mikroskopik bir akar türü olan Sarcoptes scabei neden olur. Böcek benzeri bu akarın deri altına yerleşmesi ile ortaya çıkan hastalık; vücudun farklı bölgelerinde kaşıntı, döküntü ve cilt yaralarına da neden olabilir. Daha çok hastane, huzurevi, askeri kışlalar, bakım evleri gibi kalabalık ortamlarda aynı kıyafetleri giyen, aynı yatağı veya aynı havluyu paylaşan kişiler arasında daha kolay yayılır. Uyuz hastalığı, sanılanın aksine kedi ve köpek gibi hayvanlardan insana bulaşmaz. Geceleri yoğun şekilde kaşıntıya neden olan hastalık zamanında tedavi edilmediğinde ciltte yaralar oluşturabilir. Genellikle uyuz kremi, merhem ve solüsyon ile kısa süre içinde kolayca tedavi edilir.

Uyuz hastalığı nedir? 

Sarcoptes familyasına ait bir çeşit akar türü olan uyuz böceği; deri altına girdiğinde burada yumurtlar; deri altında delikler ve tüneller açarak hızla ürer. Yetişkin dişi akar, yumurtalarını derinin üst katmanı olan epidermis isimli cilt tabakasına yerleştirdikten sonra tüm hayatı boyunca insan derisinde yaşayabilir.

Uyuz neden olur?  

Uyuz paraziti taşıyan biriyle doğrudan temas eden kişiler hastalığı kolayca kapabilir. Cinsel yolla da bulaşan parazit, ev halkı arasında da bir salgın şeklinde yayılabilir. Irk, cinsiyet ya da herhangi bir sosyal sınıf ayırt etmeksizin yayılan bu hastalık; daha çok çocuk bakım tesisi, huzurevi ve cezaevi gibi kalabalık ortamlarda yaşamını sürdüren kişilerde daha yaygın görülür. Bu parazit bulaşan kişi; herhangi bir belirti taşımadan da sağlıklı bir kişiye paraziti bulaştırabilir.

Uyuz hastalığının belirtileri

Daha çok geceleri görülen şiddetli kaşıntı

Genellikle parmak aralarında, dirsek, bilek, bel, kalça, koltuk altında görülen ve sivilceye benzeyen kırmızı renkli kabarcıklar, yaralar ve döküntüler

Yaygın şekilde kızarıklık ve döküntüler; baş, yüz, boyun, sırt ve tüm bedende

Uyuz bulaşan kişinin cildinde bazen dişi uyuz akarının deri yüzeyinin hemen altında tünel açması nedeniyle, minik oyuklar görülebilir

Uyuz akarları, genellikle parmaklar arasında, bilekteki deri büklümlerinde, diz, dirsek, penis, göğüs ya da omuz bıçaklarında yaşamını sürdürürler.

Bir kişiye ilk kez bu akarlar bulaştırdığında, belirtiler ilk bir-iki ay (2-6 hafta) ortaya çıkmayabilir ancak buna rağmen bu kişiler hastalığı çevrelerine bulaştırabilirler. Bir kişi daha önce uyuz kapmışsa ikinci bulaşta hastalık daha erken ortaya çıkabilir. Yoğun kaşıntılara neden olan hastalık neden olduğu cilt tahrişleri nedeniyle başka cilt enfeksiyonlarının gelişmesine de neden olabilirler.

Uyuzun en yaygın belirtisi, kaşıntı ve deride kızarıklıktır. Bunun nedeni uyuza neden olan parazitinin dışkısı nedeniyle ciltte oluşan alerjik reaksiyondur. Özellikle geceleri görülen şiddetli kaşıntı, uyuzun ilk görülen en yaygın belirtisidir. Bir sivilceye benzeyen kaşıntılı kabarcıklar yaygın görülür. Kaşıntı ve döküntüler vücudun çoğunu etkileyebilir veya sadece bilek, dirsek, koltuk altı, cinsel organ çevreleri, omuz ve kalça çevrelerinde bölgesel olarak da görülebilir.

Crusted kabuklu uyuz hastalığı nedir? 

Daha çok bağışıklık sistemi düşük, engelli ve yaşlı kişilerde görülen kabuklu uyuz hastalığı; kişinin cildinde çok sayıda uyuz paraziti ve yumurtası içeren kalın kabuklar şeklinde gelişir. Bu hastalığa yakalan kişinin vücudunda yaklaşık 2 milyon kadar uyuz paraziti ya da yumurtası bulunur. Bu kişiler; hastalığı bir diğer kişiye daha kolay bulaştırabildikleri için acilen tıbbi tedavi almaları gerekir.

Kabuklu uyuzdan muzdarip kişinin kullandığı giyim eşyaları, mobilyalar, yatak örtüleri ile temasa eden kişiler; ciddi şekilde uyuza yakalanma riski taşırlar.

Kabuklu uyuz kimlerde görülür: 

• Beyinle ilgili nörolojik rahatsızlığı olanlarda
• Yaşlı kişilerde
• Küçük çocuklar ve hamile kadınlarda
• Engellilerde
• Down sendromlu hastalarda
• HIV, AIDS gibi bağışıklık sistemini zayıflatan bir hastalığı bulunanlarda
• Kemoterapi gören kişilerde, Derinin pul pul soyulması riski ile yüzleşmek zorunda kalan bu hastalar; ‘stafilokok’, impetigo (iltihaplı isilik), ‘streptokok enfeksiyonu’ gibi bakteriyel hastalıklara da kolaylıkla yakalanabilirler. 

Uyuz hastalığı komplikasyonları 

Ciddi anlamda yoğun bir kaşıntı ile karşılaşan uyuz hastalarında, derinin sürekli kaşınması ve tahrip olmasına bağlı olarak, değişik cilt problemleri ortaya çıkabilir. Cilt yaralarında bazen iltihaplanmalara da rastlanabilir. Hatta iltihaplanmaların ilerlediği durumlarda hastada böbrek iltihabı bile gelişebilir. Bu yüzden uyuza yakalanan kişilerin erken evrede tedavi edilmesi çok önemlidir.

Norveç uyuzu olarak da isimlendiren kabuklu uyuz hastalığına yakalanmış kişilerin cildinde uyuzun karakteristik belirtileri olarak kabul edilen kaşıntı, kızarıklık, deride pullanma ve su kabarcıkları görülmeyebilir. Vücutta bulunan parazitlerin çokluğunedeniyle bağışıklık sistemi oldukça zayıflar, özellikle yaşlı hastaların içinde bulunduğu nörolojik durumlar; belirtilerin görülmesini engelleyebilir.

Ancak bu kişilerde belirtilerin görülmemesi; uyuzun diğer sağlıklı kişilere kolaylıkla bulaşamayacağı anlamına gelmez. Aksine kabuklu uyuz rahatsızlığına yakalanan kişilerin başka bir kişiyle el sıkışması bile parazitin sağlıklı kişiye sıçraması için yeterlidir.

Uyuz teşhisi 

Hastalığının teşhisinde öncelikle belirtilerin doğru teşhis edilmesi için fizik muayene yapılır. Bazı durumlarda hastalığın teşhisini doğrulamak için doktor, bir iğne yardımıyla uyuz akarlarını

Doktorunuz cildinizden doku örneği alarak ve bunu bir takım testlerden geçirerek, cildinize uyuz akarının ve yumurtalarının yerleşip yerleşmediğini kesin olarak teşhis edebilir.

Uyuz tedavisi

Uyuzun tedavisinde daha çok krem ve losyonlar kullanılır. Uyuza yakalanan kişinin yanı sıra hastanın ailesinin ve hasta ile yakın temasa geçenlerin de tedavi edilmesi gerekebilir. Bu noktada; hastanın yatak örtülerinin, nevresim takımlarının, kullandığı havluların ve kıyafetlerinin ilaçlı tedaviye başlamadan en az 3 gün öncesinden sıcak suda yıkanması ve kurutma makinesinde kurutulması bir zorunluluktur. Eşyaların ağzı sıkıca kapalı olan bir torbaya konulması ve en az 72 saat torbada bekletilmesi de parazitlerin ölmesi için yeterlidir.

Çünkü uyuz akarları; insan vücudu dışında 72 saatten daha uzun süre yaşayamaz. Tedavi esnasında doktor tarafından reçete edilen ilaçların kullanılması oldukça önemlidir. Tedavi esnasında genellikle doktor tarafından reçete edilen vücut krem ve losyonlarının, ilaç reçetesindeki talimatlar doğrultusunda vücuda sürülmesi gerekir. Bazı durumlarda doktor tarafından ağızdan alınan ilaçlar da yazılabilir.

Uyuz krem, merhem ve losyonları nasıl kullanılır?  

Doktor tarafından reçete edilen uyuz krem ve losyonları boyun bölgesinden başlayarak, ayaklara hatta ayak parmaklarına kadar sürülmelidir. Söz konusu çocuklar ve küçük bebekler olduğunda ise uyuz krem ve losyonları; yüze, tüm kafaya hatta kafa derisine kadar sürülmelidir. Küçük çocuklar ve bebekler; sadece permethrin krem ya da sülfür merhem kullanabilir. Uyuz krem ve merhemlerinin vücuda sürülmeden önce kişinin kesinlikle yıkanması gerekir; krem ve merhemler; muhakkak temiz cilde uygulanmalıdır.

İlaç talimatlarında belirtilen süre için vücutta kalan uyuz krem ve losyonlarının, ilaç prospektüsünde belirtilen süre için vücutta kalması şarttır. Uyuz tedavisi tamamlandıktan sonraki ilk birkaç hafta boyunca kişinin vücudunda tüm uyuz akarlarını ve yumurtaları ölmüş olsa dahi kaşıntı devam edebilir. Ancak kaşıntının 2. ya da 4. haftadan sonra başladığı durumlarda ya da ciltte yeni oyukların, sivilce benzeri döküntülerin çıkması üzerine tekrar tedavi gerekebilir.

Uyuz tedavisinde en çok kullanılan ilaçlar 

• Permetrin içeren kremler
• Sülfürik merhemler
• Lindan içeren losyonlar
• Krotamiton içeren kremler
• Benzil benzonat losyonlar

Kaşıntının rahatsız edici olduğu durumlarda doktorunuz; Benadryl ve benzeri kaşıntı kremleri reçete edebilir. Daha ciddi ve yaygın uyuzlarda ise Ivermeçtin oral tablet yazabilir. Özellikle tedaviye yanıt vermeyen, kabuklu uyuz hastalığı olan, vücudunun hemen hemen tamamını uyuz hastalığı saran kişilerin ağızdan alınan ilaç kullanması oldukça önemlidir. Tedavinin ilk haftasında uyuz semptomları kötüleşiyor gibi görünebilir; ancak tedavinin dördüncü haftası tamamlandığında tamamen iyileşmeniz beklenir. Lakin kaşıntının 2-4 hafta gibi bir süre için devam edeceğini de unutmamalısınız.

Uyuz hastalığının bitkisel tedavisi

Uyuzların semptomlarını hafifletmeye yardımcı olmak için birçok doğal tedavi bulunmaktadır. Bunlar arasında en çok bilinenleri, çay ağacı yağı, aloe vera, kırmızı biber ve karanfil yağıdır. Ancak bu tür şifalı bitkileri kullanmadan önce mutlaka bir hekim başvurarak tavsiyesini almanız sağlığınız için çok önemlidir.

Çay ağacı yağı

Çay ağacı yağı cildinizdeki döküntüleri iyileştirebilir ve kaşıntıyı durdurmaya yardımcı olabilir. Bununla birlikte, bu yağın tek başına cildinizin derinliklerindeki akar yumurtalarını yok etmek için yeterli olmayacağını unutmayın. Bir spreyli şişeye az miktarda çay ağacı yağı koyun, yatak ve çarşaflarına püskürtün.

Uyuzdan korunmak ve hastalar için öneriler 

Uyuz hastalığına yakalanan kişi ile yakın temastan kaçının

 Hastanın tüm kıyafetlerini, kullandığı eşyaları bol kaynar suda yıkayın ve kurutma makinesinde kurutun

Hane halkından biri uyuz hastalığı kapmışsa siz de muhakkak doktora görünün ve tedaviye başlayın

Şayet size uyuz teşhisi konulmuşsa doktorunuz tarafından önerilen tüm ilaçları aksatmadan kullanın

Uyuz hastalığına yakalanan kişinin kaldığı odayı ve evi iyice temizleyin.

Kaynaklar:

1- Scabies Treatment - CDC 

2- Norwegian / Crusted Scabies?

3- Scabies Bites

--
---
Akblog.NET